De worsteling naar geluk : Schokkend en onherstelbaar leed in het land van Axel

Na het overlijden van oma, van moeders kant, was er een doos met familiebescheiden bij mijn ouders terechtgekomen. De doos bevatte wat aktes, ondertrouwkaarten, berichten van overlijden, foto’s en oude kranten. Eén van die kranten was het Geïllustreerd Politie Nieuws, een zondagsblad van 28 februari 1892. Deze krant, nog steeds in het bezit van de familie, doet verslag van de moord op de Catspoldersche dijk op donderdag 1 oktober 1891 en van de openbare rechtszitting op 23 februari 1892 voor de rechtbank van Middelburg.

Deze gruwelijke gebeurtenis in de altijd zo rustige streek was in mijn kindertijd, 65 jaar later, nog steeds een terugkerend onderwerp van gesprek.

Toen ik het plan opvatte om hierover een geromantiseerd verhaal te schrijven, heb ik naar het antwoord gezocht op de vraag: “hoe heeft het zo ver kunnen komen?”

Het verhaal speelt zich af in het land van Axel, een afgebakend deel van Zeeuws-Vlaanderen.

Het begint in het jaar 1877 en de hoofdpersoon is Piet de Kraker, een boerenzoon van 21 jaar uit het dorpje ‘t Spui. Het staat vol met anekdotes over zijn familie– en vriendenkring waar het tijdens feesten niet altijd zachtzinnig aan toe gaat, maar een lach en een traan niet ontbreken.

Zoals: de strooptocht van zijn broer Arjaan, het schaatsongeluk van de vechtersbaas Binkie, de boer Jan zonder land, de caféverhalen van Kapie en de jaloerse meid Sientje.

Piet wordt verliefd op Miete, een winkelmeisje uit Zaamslag. Na een korte verkering die niet zonder problemen verloopt, trouwt hij met haar en wordt molenaar en koopman op Noten. Het echtpaar blijft kinderloos. Als koopman gaat het Piet voor de wind. De molen, die steeds minder opbrengt, wordt hem teveel en hij verhuurt deze aan de knappe vrijgezel Cornelis uit Middelburg.

Op de avond van 1 oktober 1891 gebeurt er een ontzettend misdrijf, dat de inwoners van de streek en zelfs ver daarbuiten, buitengewoon schokt. Dit echtgebeurde misdrijf krijgt zelfs landelijke bekendheid als: “De verraderlijke moordaanslag aan de Catspoldersche dijk.” De schuldigen worden veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf.

De feiten die 120 jaar geleden, in de op sensatie beluste krant, zijn weergegeven en een onderdeel vormen van het boek, heb ik vertaald in het hedendaags Nederlands om het beter leesbaar te maken. Waar nodig, maar zeer beperkt, zijn woorden uit het Axels dialect gebruikt.

Ik heb tevens geprobeerd de tijd vast te leggen waarin de boeren en de kerk het dagelijkse leven bepaalden.

De eerste reacties doen mij geloven dat het gelukt is.

Jan Zegers